حقوق دفاعی متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی در نظام عدالت کیفری ایران و اسناد بین المللی

حقوق دفاعی متهم در مرحله ی تحقیقات مقدماتی، امروزه به عنوان جزء لاینفک محاکمه ی منصفانه در قوانین ملی کشور ها و اسناد بین المللی حقوق بشر، مطرح و مورد حمایت واقع می شود. در مرحله ی تحقیقات مقدماتی متهم در برابر دادستان در وضعیت ایستایی قرار دارد، زیرا دادستان به عنوان جزئی از حکومت از تمام امکانات برای اثبات جرم برخوردار است. در حقیقت، تحقیقات مقدماتی، مجموعه ی اقدامات قضایی بسیار مهم و سرنوشت ساز و یکی از مراحل حساس دادرسی های جزایی محسوب می شود و متهم به موجب اصل برائت تا زمانی که اتهام وی در دادگاه ثابت نشده، بی گناه قلمداد می شود. متهم در پرتو اصل برائت دارای حقوقی می باشد که باید مورد توجه قرار گیرد. کرامت انسانی متهم باید حفظ شود و به موجب احضار نامه و با ذکر علت، احضار شود و تنها در صورتی که بدون دلیل موجه از حضور امتناع ورزید به دستور مقام قضایی جلب گردد و علت جلب به وی اعلام شود. شروع بازجویی باید با تفهیم اتهام و ذکر ادله به صورت تفصیلی باشد و عملکرد مقام تحقیق به کیفیتی باشد که کرامت انسانی متهم حفظ شود. متهم باید از حق سکوت و حق مصونیت در برابر خود اتهامی برخوردار باشد تا ناخواسته خود را در معرض محکومیت قرار ندهد. بر پایه ی اصل برابری سلاح ها متهم باید در حضور مقام قضایی مستقل و بی طرف حاضر شود و ضمن برخورداری از وکیل و مداخله ی موثر وی در تحقیقات مقدماتی از حقوق و بی گناهی متهم حمایت شود، در صورت احضار شهود، از حق رویایی با شهود مخالف خود نیز و سایر حقوق نشأت گرفته از آن برخوردار شود. کلید واژگان: تحقیقات مقدماتی، حقوق دفاعی، متهم، اصل برائت